عوارض جسمی دراز مدت تماس با گاز خردل در جانبازان شیمیایی ایران، مطالعه ی مرور نظام مند

مقدمه: اثرات نامطلوب دراز مدت تماس با گاز شیمیایی خردل، در مطالعات مختلفی بررسی شده است. این مرور نظام مند به جمع بندی عوارض جسمی ناشی از تماس با گاز خردل در آسیب دیدگان جامعه ی ایرانی پرداخته است. روش ها: جستجو در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (sid)، iranmedex و magiran از سال 1367 تا مهر ماه 1391 انجام شد. 128 مطالعه با تأکید بر واژگان کلیدی گاز خردل، سولفور موستارد، شیمیایی و عوارض یافت شد. بر اساس خلاصه و عنوان ناهماهنگ با هدف مطالعه، 64 مقاله حذف و پس از بررسی متن مقالات، در نهایت 25 مقاله وارد مطالعه گردید. یافته ها: با در نظر گرفتن حجم نمونه ی مطالعات، شیوع عوارض دراز مدت پوستی 8/89، چشمی 2/88 و تنفسی6/83 درصد محاسبه شد. عوارض مزمن پوستی به طور عمده شامل خارش مزمن شدید، اسکار، خشکی پوست و تغییر رنگ پوست بود. مشکلات چشمی شامل پینگوکولا و پتریژیوم، کنژکتیویت مزمن، تورتوزیتی عروقی، ایسکمی لیمبوس، نازکی قرنیه، کدورت منتشر قرنیه، خشکی چشم، کراتیت و علایم بالینی ناشی از آن ها بود. عوارض تنفسی نیز شامل علایم بیماری های انسدادی، برونشیولیت و برونشیت مزمن، برونشکتازی، آسم و فیبروز بودند. شدت عوارض چشمی و تنفسی با هم مرتبط بود. نتیجه گیری: عوارض مزمن پوستی، بیشترین سهم عوارض دراز مدت جسمی گاز خردل را داشتند و عوارض چشمی و ریوی در مرتبه ی بعد قرار داشتند. البته عوارض ریوی شدت و تکرر بیشتری داشتند و با افزایش سن بروز و شدت آن ها افزایش داشت. اولیگواسپرمی تأیید نشد. افزایش بدخیمی های خونی وجود داشت، اما شواهد قاطع برای اثر مستقیم گاز خردل در ایجاد سرطان ها (در بازه ی زمانی کمتر از 30 سال پس از تماس) یافت نشد.